آیین‌نامه ارزشیابی پیشرفت تحصیلی و تربیتی دوره ابتدایی
مصوب 1388,05,20
مقدمه
در اجرای مصوبه هفتصد و نود و سومین جلسه شورای‌عالی آموزش و پرورش تاریخ 20 /5 /1388 آیین‌نامه ارزشیابی پیشرفت تحصیلی و تربیتی دوره ابتدایی به شرح زیر می‌باشد:
ماده 1ـ اهداف
ارزشیابی تحصیلی ـ تربیتی در دوره ابتدایی با توجه به اهداف دوره و اصول حاکم بر ارزشیابی پیشرفت تحصیلی (مصوب جلسه 713 شورای‌عالی آموزش و پرورش تاریخ 21 /7 /1383) از طریق جمع‌آوری، طبقه‌بندی، تحلیل و تفسیر اطلاعات برای تشریح وضعیت تلاش، پیشرفت و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان در کلاس، مدرسه و خارج از آن (نظام مکمل و فوق برنامه) با اهداف زیر انجام می‌گیرد:
1ـ2ـ اصلاح، بهبود و ارتقاء فرایند یاددهی ـ یادگیری در کلاس، مدرسه، مراکز مکمل مدرسه و خارج از آن به ویژه از طریق افزایش تعامل موثر و سازنده بین معلم و دانش‌آموز.
2ـ2ـ شناسایی و پرورش استعدادها ، توانایی‌ها و علایق دانش‌آموزان با تکیه بر استعدادهای برتر هر یک از آنان.
3ـ2ـ توجه و کمک به رشد متعادل و همه جانبه شخصیت دانش‌آموزان
4ـ2ـ آگاه ساختن دانش‌آموز و اولیاء وی از فرایند پیشرفت تحصیلی ـ تربیتی و جلب مشارکت آنان در بهبود عملکرد دانش‌آموز.
5ـ2ـ ایجاد زمینه مناسب به منظور تقویت انگیزه یادگیری و پرورش استعدادهای برتر دانش‌آموزان از جمله خلاقیت و نوآوری و ایجاد مهارت خودارزیابی در دانش‌آموزان.
6ـ2ـ تصمیم‌گیری در مورد ارتقاء دانش‌آموزان به پایه بالاتر با حصول اطمینان از میزان تحقق اهداف آموزشی ـ تربیتی در چارچوب مقررات مربوط.
7ـ2ـ تولید اطلاعات برای ارزیابی، اصلاح و تقویت برنامه‌ها و روشهای آموزشی ـ تربیتی.
ماده 2ـ ارزشیابی پیشرفت تحصیلی ـ تربیتی در دوره ابتدایی به صورت تکوینی در طول سال تحصیلی براساس اهداف برنامه درسی هر پایه انجام می‌پذیرد. در این ارزشیابی معلم و مربی با استفاده از ابزارهای مختلف از جمله آزمون‌های عملکردی، کار پوشه، مشاهدات، درس‌پژوهی و پروژه، اطلاعات لازم را در زمینه فعالیتهای داخل و خارج از کلاس و مدرسه و مراکز مکمل مدرسه از دانش‌آموزان اعم از فردی یا گروهی جمع‌آوری می‌کند تا بازخورد به موقع و مناسب را به ایشان ارائه نماید.
ماده 3ـ گزارش نتایج ارزشیابی پیشرفت تحصیلی ـ تربیتی دانش‌آموزان در طول سال تحصیلی و در هر زمان قابل ارائه می‌باشد لیکن برای اطمینان بیشتر به صورت رسمی و مکتوب در نوبت‌های زیر ارائه می‌شود:
الف) نوبت اول در دی‌ماه (شامل نتایج ارزشیابی‌های پیشرفت تحصیلی ـ تربیتی مهرماه تا پایان دی‌ماه)
ب) نوبت دوم در خردادماه (شامل نتایج ارزشیابی‌های پیشرفت تحصیلی ـ تربیتی مهرماه تا خردادماه)
ج) ارائه گزارش پیشرفت تحصیلی و تربیتی دانش‌آموزانی که در درس یا دروسی در خردادماه نیاز به آموزش و تلاش بیشتر دارند (لغایت 15 شهریور).
تبصره ـ علاوه بر موارد فوق، مدیر مدرسه و معلم در طول هر نوبت، حداقل دو بار دیگر اولیاء دانش‌آموز را از روند پیشرفت تحصیلی ـ تربیتی وی به نحو مقتضی مطلع می‌نمایند.
ماده 4ـ وضعیت آموزشی و تربیتی دانش‌آموز در هر درس براساس ارزشیابی‌های به عمل آمده در طول هر نوبت با توجه به اهداف آن درس در حیطه‌های شناختی، عاطفی و مهارتی طبق مقیاس زیر مشخص و گزارش می‌شود.
نوبت اول | نوبت دوم | نوبت شهریور |
خیلی خوب | خیلی خوب | خیلی خوب |
خوب | خوب | خوب |
قابل قبول | قابل قبول | قابل قبول |
نیاز به آموزش و تلاش بیشتر | نیاز به آموزش و تلاش بیشتر | نیاز به آموزش و تلاش مجدد |
ماده 5 ـ دانش‌آموزی در خردادماه شرایط ارتقا به پایه بالاتر را دارد که در نوبت دوم در کلیه دروس حداقل سطح قابل قبول را کسب کرده باشد.
تبصره ـ سطح قابل قبول، حصول اطمینان معلم یا مربی از دستیابی دانش‌آموز به اهداف اساسی دروس می‌باشد1.
ماده 6ـ دانش‌آموزی که در خردادماه شرایط ارتقا به پایه بالاتر را کسب نکند، تا 15 شهریور فرصت دارد با شرکت در کلاس‌های جبرانی و یا انجام فعالیتهای پیشنهادی معلم یا مربی در قالب پروژه نسبت به جبران ضعف‌های خود در درس یا درس‌های مربوط اقدام نماید. معلم یا مربی با بررسی عملکرد دانش‌آموز در کلاس‌های جبـرانی یـا فعـالیت‌هـای انجـام شـده تـوسط وی و یـا انجـام آزمـون (آزمون‌های مناسب عملکردی) نتیجه ارزشیابی وی را اعلام می‌نماید.
ماده 7ـ دانش‌آموزی در شهریورماه شرایط ارتقا به پایه بالاتر را دارد که در کلیه دروس حداقل سطح قابل قبول را کسب کرده باشد.
تبصره 1ـ دانش‌آموزی که در پایان نوبت شهریورماه حداکثر از دو درس به سطح قابل قبول نرسد، می‌تواند به پایه بالاتر ارتقا یابد.
تبصره 2ـ در مورد دانش‌آموزی که در بیش از دو درس سطح قابل قبول کسب نکرده باشد، پرونده دانش‌آموز جهت تعیین تکلیف در اختیار شورای مدرسه قرار می‌گیرد. موضوع در شورای مدرسه با حضور والدین و معلم مربوط مطرح و در صورت موافقت اکثریت اعضا، دانش‌آموز به پایه بالاتر ارتقا می‌یابد. معلم می‌بایست مدارک و مستندات لازم برای اتخاذ تصمیم در مورد ارتقای دانش‌آموز را به شورای مدرسه ارائه دهد.
تبصره 3ـ ارتقای دانش‌آموز با استفاده از مفاد تبصره 2 ماده 7 در طول دوره ابتدایی حداکثر 2 بار و به صورت غیرمتوالی مجاز است.
ماده 8ـ وضعیت آموزشی ـ تربیتی دانش‌آموزی که در حین سال تحصیلی با رعایت مقررات از مدرسه‌ای به مدرسه‌ای دیگر منتقل می‌شود، توسط معلم یا مربی مدرسه مقصد، با استفاده از مستندات و ارزشیابی‌های معلم یا مربی مبدأ (گزارش نوبت اول، توصیه‌ها و …) تعیین می‌شود.
ماده 9ـ ارائه گزارش ارزشیابی آموزشی ـ تربیتی دانش‌آموزان، در نوبت‌های اول، دوم و شهریورماه باید به وسیله معلم یا مربی در نمون برگ مربوط بدون قلم‌خوردگی، ثبت و امضاء شده، حداکثر تا 5 روز پس از پایان دوره ارزشیابی هر نوبت به دفتر مدرسه ارائه شود.
تبصره ـ چنانچه معلم یا مربی مربوط ، در پایان هر نوبت (به هر دلیل) نتایج ارزشیابی دانش‌آموزان را ارائه ندهد، مدیر مدرسه ضمن گزارش به مدیریت آموزش و پرورش اداره متبوع باید به تشخیص خود مدارک و اطلاعات مربوط به ارزشیابی دانش‌آموزان را برای اعلام نتیجه نهایی در اختیار یکی از معلمان یا مربیان واجد شرایط قرار دهد.
ماده 10ـ مدیر مدرسه موظف است با همکاری معلمان و مربیان حداکثر تا 10 روز پس از هر نوبت ارزشیابی، گزارش نتایج آن را به صورت کتبی به اطلاع ولی دانش‌آموز برساند.
تبصره ـ نمون برگ گزارش پیشرفت تحصیلی ـ تربیتی دانش‌آموزان با نیازهای ویژه، توسط سازمان آموزش و پرورش استثنایی کشور تهیه و پس از تایید معاون آموزش و نوآوری به استان‌ها ابلاغ خواهد شد.
ماده 11ـ مهلت اعتراض به گزارش ارزشیابی، حداکثر یک هفته پس از اعلام گزارش خواهد بود. مدیر مدرسه اعتراض دانش‌آموز یا ولی وی را در اختیار معلم یا مربی مربوط قرار می‌دهد و ایشان با بررسی مجدد و با نظارت مدیر مدرسه و در صورت نیاز طرح در شورای مدرسه، نتیجه نهایی را حداکثر ظرف مدت 3 روز اعلام می‌نماید.
ماده 12ـ نتایج ارزشیابی حداکثر یک ماه پس از خاتمه هر نوبت در دفتر ارزشیابی پیشرفت تحصیلی ـ تربیتی ثبت و پس از پایان سال تحصیلی، توسط مدیر مدرسه امضا و مهر و توسط نماینده اداره آموزش و پرورش مسدود می‌شود.
ماده 13ـ ارزشیابی دانش‌آموزانی که دارای نقص عضو و یا مشکلات ویژه یادگیری هستند، متناسب با ویژگی‌های ایشان انجام می‌پذیرد.
ماده 14ـ ارزشیابی از تعلیمات دینی دانش‌آموزان سایر مذاهب اسلامی و اقلیت‌های دینی مصرّح در قانون اساسی، برابر شیوه‌نامه‌های وزارت آموزش و پرورش و از تعلیمات دینی خاص آنها صورت می‌پذیرد و نتیجه آن مطابق ماده 4 گزارش می‌شود.
تبصره ـ در صورت تمایل این دانش‌آموز و ولی او، منعی برای شرکت وی در کلاس درس تعلیم و تربیت اسلامی (هدیه‌های آسمان) و ارزشیابی آن وجود ندارد.
ماده 15ـ وضعیت تربیتی دانش‌آموز با توجه به حیطه‌های شناختی، عاطفی و مهارتی و بر اساس مواردی از جمله (رعایت آموزه‌های اخلاقی ـ احترام به ارزش‌های مذهبی ـ رعایت قوانین، مقررات و ضوابط ـ مشارکت در کارگروهی ـ مسئولیت‌پذیری در فعالیتهای جمعی ـ رعایت بهداشت فردی و اجتماعی ـ اشتیاق به صداقت و امانت‌داری ـ توجه به مطالعه و کتابخوانی) با نظر معلم و مربی و تایید مدیریت مدرسه (مدیر یا معاون) برابر ماده 4 گزارش می‌شود.
ماده 16ـ پایه تحصیلی دانش‌آموزی که به عللی مانند عدم دسترسی به مدرسه، بیماری و یا اقامت در خارج از کشور نتوانسته به موقع وارد مدرسه شود و یا وقفه‌ای در ادامه تحصیل او ایجاد شده یا مدارک تحصیلی وی در اثر حوادثی از قبیل سیل، زلزله و آتش‌سوزی از بین رفته است، همچنین دانش‌آموزی که مدارک قابل قبولی برای ارزشیابی ندارد، با رعایت حداقل سن متعارف ثبت‌نام و بررسی‌های انجام شده از سوی شورای معلمان، توسط شورای مدرسه تعیین می‌شود و در ستون ملاحظات دفتر آمار به رأی شورای مدرسه استناد می‌شود. (سن متعارف در دوره ابتدایی برای پایه‌های اول تا پنجم به ترتیب 6 و 7 و 8 و 9 و 10 سال تمام می‌باشد).
ماده 17ـ با توجه به اینکه در ارزشیابی جدید حضور فعال و مستمر دانش‌آموز ضروری است، گزارش پیشرفت تحصیلی برای دانش‌آموزانی ارائه می‌شود که حداقل 80 درصد روزهای آموزشی را در مدرسه حضور داشته باشند. در صورتی که دانش‌آموزی با عذر موجه، کمتر از این میزان در مدرسه حضور داشته باشد، آن سال برای وی وقفه تحصیلی و در صورت غیرموجه بودن غیبت، برای وی ترک تحصیل محسوب می‌شود.
تبصره 1ـ تشخیص موجه و غیرموجه بودن غیبت به عهده شورای مدرسه می‌باشد.
تبصره 2ـ در مورد دانش‌آموزانی که یک یا چند سال وقفه تحصیلی داشته باشند، یک سال به سقف سنی مجاز تحصیل آنها اضافه می‌شود.
ماده 18ـ قبول‌شدگان ساعی و برجسته پایه‌های دوم و سوم ابتدایی با رعایت شرایط ذیل و تقاضای کتبی ولی خود می‌توانند مطابق ماده 6 در ارزشیابی شهریورماه پایه بالاتر شرکت نموده و در صورت کسب سطح پیشرفت «خیلی خوب» در کلیه دروس به صورت جهشی به آن پایه ارتقا یابند.
الف) از کلیه دروس آن پایه و پایه(های) قبل، سطح پیشرفت «خیلی خوب» را کسب نموده باشند.
ب) آموزش و پرورش استثنایی صلاحیت‌های هوشی و روانی دانش‌آموز را به این منظور تایید نماید.
تبصره 1ـ دانش‌آموزان موضوع این ماده از ارزشیابی دروس تربیت بدنی و وضعیت تربیتی معاف می‌باشند.
تبصره 2ـ استفاده از این ماده صرفاً یک بار در طول دوره ابتدایی و برای یک پایه مجاز می‌باشد.
تبصره 3ـ گزارش پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزانی که با استفاده از مفاد این ماده قبول می‌شوند در نوبت شهریورماه ارائه شده و در دفتر ثبت ارزشیابی تحصیلی ـ تربیتی با ذکر استناد به مفاد این ماده ثبت و مهر و امضا می‌شود.
ماده 19ـ در دوره ابتدایی، ارزشیابی از داوطلبان آزاد صرفاً در پایه پنجم ابتدایی و با داشتن شرط سنی حداقل 14 سال تمام انجام می‌شود. این ارزشیابی در کلیه مواد درسی صرفاً به صورت پایانی و از تمام محتوای کتب درسی به شرح جدول ذیل به عمل می‌آید و نتیجه آن مطابق ماده 4 گزارش می‌شود. برای درس تربیت بدنی و وضعیت تربیتی داوطلبان آزاد رتبه‌ای منظور نخواهد شد.
ردیف | نام درس | نوع ارزشیابی |
1 | قرآن | شفاهی |
2 | هدیه‌های آسمان | کتبی |
3 | انشاء فارسی | کتبی |
4 | املاء فارسی | کتبی |
5 | قرائت فارسی (خواندن، درک مطلب و دستور زبان فارسی) | شفاهی |
6 | مطالعات اجتماعی | —- |
7 | تاریخ و تعلیماتی مدنی | کتبی |
8 | جغرافیا | کتبی |
9 | ریاضیات | کتبی |
10 | علوم تجربی | کتبی |
11 | هنر | کتبی |
ماده 20ـ مواد و تبصره‌هایی از این آئین‌نامه که ناظر بر تحصیلات ضمن سال تحصیلی دانش‌آموزان است ـ شامل داوطلبان آزاد نخواهد شد.
ماده 21ـ نمونه اسناد و مدارک تحصیلی دانش‌آموزان توسط معاونت آموزش و نوآوری تهیه و با تأیید وزیر آموزش و پرورش ابلاغ می‌شود.
ماده 22ـ نظارت بر حسن اجرای این آیین‌نامه و دستورالعمل‌های آن در داخل و خارج کشور به عهده وزارت آموزش و پرورش خواهد بود.
ماده 23ـ وزارت آموزش و پرورش موظف است گزارش ارزشیابی این آیین‌نامه را سه سال پس از اجرای آن به شورای‌عالی ارائه نماید.
ماده 24ـ این آیین‌نامه در جلسات کمیسیون اساسنامه‌ها و مقررات تحصیلی شورای‌عالی آموزش و پرورش بررسی و به تایید رسید و با تصویب آن کلیه مصوبات قبلی مغایر، برای مدارس مجری این طرح لغو می‌شود.
پیوست
تعاریف
ارزشیابی: به فرآیند نظامدار برای جمع‌آوری، تحلیل و تفسیر اطلاعات به منظور تعیین میزان تحقق اهداف موردنظر، براساس ملاک‌ها و معیارهای مشخص شده، اطلاق می‌شود.
ارزشیابی پیشرفت تحصیلی: فرایند منظم جمع‌آوری اطلاعات به منظور بررسی، داوری و قضاوت در مورد تلاش‌های یادگیری دانش‌آموزان و فعالیتهای معلم در دستیابی به اهداف آموزشی و پرورشی براساس ملاک‌های معین است.
ارزشیابی توصیفی: شیوه‌ای از ارزشیابی تحصیلی ـ تربیتی است که اطلاعات لازم، معتبر و مستند برای شناخت دقیق و همه‌جانبه فراگیران در ابعاد مختلف یادگیری، با استفاده از ابزارها و روشهای مناسب مانند کار پوشه، آزمون‌ها (با تأکید بر آزمون‌های عملکردی) و مشاهدات در طول فرایند یاددهی ـ یادگیری به دست می‌آید؛ تا براساس آن بازخوردهای کیفی موردنیاز برای کمک به یادگیری و یاددهی بهتر در فضای روانی و عاطفی مطلوب برای دانش‌آموز، معلم و اولیاء حاصل آید.
ارزشیابی تکوینی: نوعی از ارزشیابی است که در طول فرایند یاددهی ـ یادگیری به طور پیوسته و مداوم برای شناسایی و تقویت قوت‌ها و شناسایی و رفع ضعف‌ها، موانع و مشکلات یادگیری فراگیران صورت می‌گیرد.
ارزشیابی پایانی: به منظور تشخیص تحقق اهداف آموزشی ـ تربیتی در پایان نوبت و یا سال تحصیلی از طریق جمع‌بندی و تحلیل نتایج ارزشیابی‌های تکوینی و سایر اطلاعات به دست آمده، صورت می‌پذیرد و نتایج آن به شکل توصیفی گزارش می‌شود.
آزمون: ابزاری است برای اندازه‌گیری و سنجش آموخته‌های دانش‌آموزان در قالب سؤالات کتبی، شفاهی و موقعیت‌های عملی.
آزمون مداد ـ کاغذی: مجموعه سؤالات کتبی است که توسط دانش‌آموزان به صورت نوشتاری پاسخ داده می‌شود.
آزمون عملکردی: ابزاری است که به وسیله آن عملکرد، تلاش و فعالیتهای دانش‌آموز در موقعیت‌های عملی و قابل مشاهده سنجیده می‌شود.
کار پوشه: مجموعه‌ای هدفمند از نمونه فعالیت‌ها و کارهای مختلف دانش‌آموز است که به منظور مستند کردن فرایند تلاش و پیشرفت و موفقیت او در طول سال تحصیلی با مشارکت دانش‌آموز، معلم و اولیاء جمع‌آوری، طبقه‌بندی و مدیریت می‌شود.
ثبت مشاهدات: روشی است برای ثبت و توصیف وقایع و رفتارهای قابل مشاهده دانش‌آموز، در حیطه‌های مختلف که اطلاعات مناسبی را برای شناخت دقیق‌تر دانش‌آموز در اختیار معلم و اولیاء قرار می‌دهد.
بازخورد: فرآیندی است که در آن معلم، واکنش‌های خود را در قبال تلاش و عملکرد دانش‌آموز، با هدف راهنمایی، تشویق و کمک به وی و با استفاده از روش‌ها و ابزارهای مختلف (کلامی، غیرکلامی، مکتوب و …) ارایه می‌دهد.
فرایند یادگیری: فعالیت‌ها و اقداماتی است که دانش‌آموز با راهنمایی و هدایت معلم برای دستیابی به اهداف آموزشی ـ تربیتی پیش‌بینی شده، انجام می‌دهد.
گزارش پیشرفت تحصیلی ـ تربیتی: جمع‌بندی اطلاعات و نتایج ارزشیابی‌های تکوینی که در طول فرایند یاددهی ـ یادگیری با ابزارهای مناسب صورت گرفته و ارائه تصویری کلی از آموخته‌ها ـ مهارت‌ها ـ توانایی‌ها و نگرش‌های دانش‌آموز به منظور تقویت نقاط قوت و رفع موانع یادگیری دانش‌آموز است.
اهداف برنامه درسی: اهدافی است که توسط برنامه‌ریزان درسی برای دوره، پایه و عناوین درسی ابتدایی، پیش‌بینی شده و به تصویب شورای‌عالی آموزش و پرورش می‌رسد.
وضعیت آموزشی ـ تربیتی: شرایط، موقعیت و جایگاه دانش‌آموز است که در فرایند یادگیری با توجه به مستندات جمع‌آوری شده درخصوص یادگیری و رفتار او تعیین می‌شود.
فعالیتهای مکمل: فعالیت‌هایی است که معلم یا مربی به منظور غنای فرایند یاددهی – یادگیری- علاوه بر آنچه که در کتابهای درسی پیش‌بینی می‌شود – در نظر می‌گیرد تا فرصت‌های یادگیری بهتری را برای دانش‌آموز فراهم کند.
درس پژوهی: پژوهش‌هایی است که دانش‌آموز در ارتباط با موضوعات درسی با هدایت و راهنمایی معلم یا مربی انجام می‌دهد.
پروژه: مجموعه فعالیتهای هدفمندی است که معلم یا مربی برای تعمیق، تثبیت و کاربست یادگیری دانش‌آموز به صورت فردی و گروهی تعیین می‌کند.
کلاس‌های جبرانی: جلسات آموزشی اضافه بر ساعات درسی عادی دانش‌آموزان است که به منظور جبران ضعف‌های درسی آنها در چارچوب قوانین و مقررات شورای‌عالی، توسط مدرسه پیش‌بینی می‌شود.
فوق برنامه: فعالیت‌ها و برنامه‌هایی هستند که در برنامه درسی یا جدول ساعات مدرسه منظور نشده‌اند ولی زیر نظر مدرسه یا در مراکز مکمل مدرسه زیر نظر منطقه یا ناحیه و به انتخاب دانش‌آموزان انجام می‌گیرند.
مقیاس: یک مفهوم قراردادی است که براساس آن میزان عملکرد دانش‌آموزان در دستیابی به اهداف سنجیده و تعیین می‌شود.
1ـ اهداف اساسی هر درس بخشی از اهداف مصوب شورای‌عالی آموزش و پرورش برای آن درس می‌باشد که تحقق آنها شرط حصول سایر اهداف بوده و توسط دفتر برنامه‌ریزی و تالیف کتابهای درسی مشخص می‌شود.
منبع سایت صلح
ثبت دیدگاه