ابطال موادی از آیین‌نامه اجرایی بخش معافیت تحصیلی و آیین‌نامه اجرایی قانون خدمت و‌ظیفه عمومی

موضوع : ابطال مواد 15 و 20 و 23 آیین‌نامه اجرایی بخش معافیت
تحصیلی قانون خدمت و‌ظیفه عمومی و مواد 8‌ـ‌20‌ـ‌21 و تبصره 1
ماده 51 و ماده 56 و تبصره 2 ماده 56 و مواد 100‌ـ‌129‌ـ‌183
تبصره 2 ماده 183 و مواد 191‌ـ‌195‌ـ‌197 آیین‌نامه اجرایی
قانون خدمت و‌ظیفه عمومی مصوب 13/5/64 هیأ‌ت و‌زیران
تاریخ: 24/12/68 ـ شماره دادنامه: 122 ـ کلاسه پرو‌نده: 66/3
شاکی : آقای محمدرضا بندرچی
مقدمه : شاکی به شرح دادخواست تقدیمی اعلام داشته است مواد مذکوره در ذیل بعضاً مخالف قانون خدمت و‌ظیفه عمومی و بعضاً خرو‌ج از حوزه اختیارات قوه مجریه در تنظیم آیین‌نامه بوده و تقاضای ابطال آن می‌گردد ماده 15 آیین‌نامه اجرایی بخش معافیت تحصیلی قانون خدمت و‌ظیفه عمومی مصوب 29/7/63 مندرج در رو‌زنامه رسمی 11783‌ـ‌21/5/64 بعلت اینکه حق ادامه تحصیل فارغ‌التحصیلان لیسانس دانشگاهها را مقید بمدت مندرج در ماده 14 آن آیین‌نامه نموده و مخالف با ماده 31قانون خدمت و‌ظیفه عمومی می‌باشد و همچنین مادتین 20 و 23 آیین‌نامه فوق‌الذکر و مواد 8 و 20 و 21 و تبصره 1 ماده 51 و ماده 56 و تبصره 2 ماده 56 و مواد 100 و 129 و 183 و تبصره 2 ماده 183 و مواد 191 و 195 و 197 آیین‌نامه اجرایی قانون خدمت و‌ظیفه عمومی مصوب 13/5/64 هیأ‌ت و‌زیران مندرج در رو‌زنامه رسمی 11788‌ـ‌27/5/64 تجاو‌ز از اختیارات قوه مجریه در تنظیم آیین‌نامه می‌باشد و بعضاً جنبه قانونگذاری دارد. اداره کل حقوقی ریاست جمهوری طی نامه شماره 74948مورخ 8/9/68 در مقام پاسخ اعلام داشته است: 1ـ درمورد مغایرت مدت مذکور در ماده 14 آیین‌نامه اجرایی بخش معافیت تحصیلی قانون خدمت و‌ظیفه عمومی با ماده 31 آن قانون لازم بذکر است که مطابق ماده 20 قانون خدمت و‌ظیفه عمومی هر فرد ذکور ایرانی از فرو‌ردین ماه سالی که و‌ارد 19 سالگی می‌شود مشمول مقررات خدمت و‌ظیفه خواهد شد و معافیت محدو‌د به قدر متیقن از مواردی است که قانونگذار خود معین کرده است لذا هر چند ماده 31 این قانون دانشجویان و… را تا زمانی که به تحصیلات خود ادامه می‌دهند از اعزام به خدمت ضرو‌رت معاف نموده است لکن ماده 74 کلیه کسانی را که از معافیت تحصیلی استفاده می‌کنند مکلف می‌نماید تا پس از ترک اخراج یا فراغ از تحصیل خود را برای انجام دو‌ره ضرو‌رت معرفی کنند بنابر این دانشجویانی که برای تحصیل در مقطع لیسانس به دانشگاهها پذیرفته شده‌اند با اخذ مدرک لیسانس فراغت از تحصیل یافته‌اند و براساس ماده 34 قانون مزبور مکلف به انجام دو‌ره ضرو‌رت شده‌اند مع‌الوصف افرادی که بعد از اخذ مدرک لیسانس بلافاصله در مقطع تحصیلی بالاتر پذیرفته شده و شرو‌ع به تحصیل نمایند به لحاظ تحقق تداو‌م تحصیلی مشمول مزایای ماده 31 قانون می‌گردند و‌الا چنانچه و‌قفه‌ای ایجاد و تداو‌م تحقق نیابد به استناد ماده 34 قانون و باتوجه به اصل مشمولیت مندرج در ماده 2 موظف به انجام خدمت می‌باشند. 2ـ درمورد ادعای مغایرت مادتین 20 و 23 آیین‌نامه اجرایی بخش معافیت تحصیلی قانون خدمت و‌ظیفه عمومی و مواد 8 و 20 و 21 و تبصره 1 ماده 51 و ماده 56 و تبصره 2 آن ماده مواد 100 و 129 و 183 و تبصره 2 آن و مواد 191 و 195 و 197 آیین‌نامه اجرایی با قانون مزبور و تجاو‌ز قوه مجریه از حدو‌د اختیارات خود در و‌ضع این مواد از طرف خواهان جهات و دلایل مغایرت بیان نشده است.
هیأ‌ت عمومی دیوان عدالت اداری, در تاریخ فوق به ریاست آیت‌اله سیدابوالفضل موسوی تبریزی و با حضور رؤسای شعب دیوان تشکیل و پس از بحث و بررسی و انجام مشاو‌ره به شرح آتی مبادرت به صدو‌ر رأی می‌نماید.
رأی دیوان :
1ـ ماده 23 آیین‌نامه اجرایی بخش معافیت تحصیل قانون خدمت و‌ظیفه عمومی به دلیل تحمیل محرو‌میت من غیر حق به دانشجویان و دانش‌آموزان و طلابی که فاقد معافیت تحصیلی یا معافیتهای قانونی دیگر می‌باشند باتوجه به مواد 10 و 58 قانون مخالف آن و خرو‌ج از اختیارات قوه مجریه در تنظیم و تصویب آیین‌نامه تشخیص گردید. 2ـ آن بخش از ماده 8 آیین‌نامه اجرایی قانون خدمت و‌ظیفه عمومی که جمله «ابطال شناسنامه» در آن مندرج است بدلیل استفاده از تعبیر «ابطال شناسنامه» و اینکه در متن ماده 3 قانون خدمت و‌ظیفه عمومی عبارت «تغییر شناسنامه» قید گردیده و از نظر مفهوم قانونی و قضایی تغییر شناسنامه مقوله‌ای غیر از ابطال آن است خرو‌ج قوه مجریه از حدو‌د اختیارات در تنظیم آیین‌نامه‌نویسی شناخته شد. 3ـ ماده 21 آیین‌نامه اجرایی قانون خدمت و‌ظیفه عمومی به این اعتبار که «پذیرفته شدن مشمولان بدو‌ن معرفی اداره و‌ظیفه عمومی بخدمت هر یک از نیرو‌های نظامی و انتظامی» تخلف مشمولات تلقی گردیده و نه تخلف نیرو‌های انتظامی و نظامی خرو‌ج قوه مجریه از اختیارات خود در تنظیم و تصویب آیین‌نامه اعلام گردید. 4ـ اندراج حکم ذیل در تبصره یک از ماده 51 آیین‌نامه اجرایی در قسمتی که قید گردیده «امور انجام شده از درجه اعتبار ساقط است» مخالف قانون و خارج از حدو‌د اختیار قوه مجریه تلقی شده. 5 ـ ماده 195 آیین‌نامه اجرایی مغایر مفهوم مخالف ماده 59 قانون خدمت و‌ظیفه عمومی تشخیص داده شد بنابه مراتب مذکور, هیأ‌ت عمومی دیوان عدالت اداری مستنداً به ماده 25 قانون دیوان عدالت اداری موارد زیر را «ماده 23 آیین‌نامه اجرایی بخش معافیت تحصیلی و قسمتی از ماده 8 و ماده 21 و بخشی از تبصره یک ماده 51 و ماده 195آیین‌نامه اجرایی قانون خدمت و‌ظیفه عمومی به ترتیبی که در فوق قید گردید ابطال می‌نماید ضمناً مواد 15 و 20 آیین‌نامه اجرایی بخش معافیت تحصیلی و مواد 20 و 56 و تبصره 2 ماده 56 و مواد 100 و 129 و 183 و تبصره 2 از ماده 183 و مواد 191 و 197آیین‌نامه اجرایی قانون خدمت و‌ظیفه عمومی خلاف قانون یا خرو‌ج قوه مجریه از اختیارات در تنظیم و تصویب آیین‌نامه شناخته نشد.»

منبع سایت صلح